• Show All

MAL REJİMİ DAVALARI BÖLÜM 2: EDİNİLMİŞ MAL NEDİR?

Türk Medeni Kanunu’nda eşler için birden fazla mal rejimi seçeneği sunulmuştur.

Bunlar; edinilmiş mallara katılma rejimi (yasal mal rejimi), mal ayrılığı rejimi (olağanüstü mal rejimi), paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimidir.

Eşler mutlaka kanunda gösterilen bu dört mal rejiminden birine tabi olmak zorundadır.

Eğer eşler bu dört rejimden birini mal rejimi sözleşmesi ile seçmezlerse; kanun karşısında “yasal mal rejimi” olarak adlandırılan edinilmiş mallara katılma rejimini seçmiş sayılacaklardır.

Medeni Kanun’a göre yasal mal rejimi, eşlerden her birinin kişisel malları ile eşlerden her birinin edinilmiş mallarını kapsar.

Bu kısımda edinilmiş malların ne olduğu çeşitleri ile incelenecek, ilerleyen bölümlerde ele alınacak mal paylaşımı davalarına zemin oluşturulacaktır.

Keyifli okumalar dileriz.

EDİNİLMİŞ MAL

Edinilmiş mal, her eşin evlilik birliği süresince karşılığını vererek elde ettiği, para ile ölçülebilen malvarlığı değeridir.

Medeni Kanun’da edinilmiş mallar:

1. Çalışmanın karşılığı olan edinimler,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
4. Kişisel malların gelirleri,
5. Edinilmiş mallar yerine geçen değerler ve
6. Diğerleri, şeklinde sayılmıştır.

Kanunda yerini bulan bu mallar örneklendirme yoluyla sayılmıştır. Somut olayın özelliğine göre çeşitlendirilebilmektedir.

Ömer Uğur Gençcan’a göre [1], edinilmiş malları karşılıklı/ivazlı olarak tanımlamak yerine emek ağırlıklı olarak tanımlamak daha doğrudur. Zira örneğin kişisel malların gelirleri, herhangi bir karşılık ödenmediği halde edinilmiş mal sayılmaktadır.

Sonuçta bir malın edinilmiş mal olup olmadığı hususunda karşılıklı olmasının yanında eş tarafından emek harcanmış olması da önemlidir.

1. ÇALIŞMANIN KARŞILIĞI EDİNİM

Eşin evlilik birliği süresince çalışmasının karşılığı olan edinimler edinilmiş maldır.

Örneğin fabrika işçisinin aldığı ücret, bir bakkalın elde ettiği kazanç, edinilmiş maldır.

Çalışma karşılığı edinimler mesleki faaliyet ve meslek dışı faaliyet sonucu edinilmiş olabilir.

Mesleki faaliyet sonucu edinimlere; serbest meslek faaliyeti, şirketteki ortaklık hisse payı, kamu görevi, bir işverene bağlı olarak hizmet sözleşmesi kapsamında faaliyet, bedensel faaliyet, düşünsel faaliyet örnek gösterilebilir.

Sonuç olarak eşlerden her birinin evlilik birliği süresince çalışmasının karşılığı olan edinimler edinilmiş maldır. Mesleki faaliyet sonucu kazanılan edinimler;

• maaş [2],

• ücret,

• kar payı [3],

• ticari kar,

• ikramiye,

• kıdem tazminatı,

• zirai kazanç,

• prim,

• vekalet ücreti,

• bahşiş,

• ölünceye kadar bakma karşılığı,

• aylık, haftalık, gündelik,

• telif ücreti, olabilir.

Eşlerden her birinin çalışmasının/emeğinin karşılığı olarak aldığı maaş edinilmiş maldır.

Örneğin emekli maaşı [4] ile işsizlik maaşı edinilmiş mal sayılmaktadır.

Kıdem tazminatı hususunda önemli bir ayrım vardır. Türk Kanunu Medenisinin 170. maddesine göre mal ayrılığının geçerli olduğu döneme ilişkin çalışmaların karşılığı olarak alınan kıdem tazminatı kişisel mal, Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1.1.2002 tarihinden sonraki çalışmaların karşılığı olan kıdem tazminatı ise edinilmiş mal sayılmaktadır.

Bakım karşılığında devredilen mal edinilmiş mal kabul edildiği gibi [5], ölünceye kadar bakma sözleşmesi gereği olan bakım borcunun karşılığı olarak kazanılan mal da edinilmiş maldır.

Çalışma karşılığı edinim meslek dışı faaliyet ile de elde edilmiş olabilir. Bunlara örnek olarak;

• Bilgi yarışması,

• Ödüllü yarışmalar,

• Hobi karşılığı kazanılan edinimler, gösterilebilir.[6]

2. SOSYAL GÜVENLİK VE YARDIM ÖDEMELERİ

Medeni Kanun’un 219. maddesine göre sosyal güvenlik ve yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler edinilmiş maldır.

Bu tür kurum ve kuruluşların yaptıkları ödemelerin edinilmiş mal sayılması için kamu kurum ve kuruluşlarından olması gerekir.[7]

Kamu kurum ve kuruluşlarından yapılan ve edinilmiş mal sayılan ödemeler;

• Emekli maaşı,

• Emekli ikramiyesi,

• Yaşlılık aylığı,

• Maluliyet aylığı,

• Dul ve yetim aylığı, olabilir.

Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarından yapılan ödemelerin mal rejimi açısından önemi ödenme zamanıdır. 1.1.2002 tarihinden önce yapılan ödemeler kişisel mal [8], 1.1.2002 tarihinden sonra evlilik birliği içerisinde yapılan ödemeler edinilmiş maldır.

Özel Kurum ve Kuruluşlardan Yapılan Sosyal Güvenlik ve Yardım Ödemeleri

Sosyal güvenlik ve yardım ödemeleri kamu kurum ve kuruluşları gibi özel kurum ve kuruluşlar tarafından da yapılmış olabilir.

Örneğin bireysel emeklilik ödemeleri. Bireysel emeklilik tazminatının tasfiyeye konu edilebilmesi için mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olması veya bu tazminat kullanılarak ikame mal varlığına sahip olunması gerekir.

Bu durumda yapılan bireysel emeklilik ödemelerinin hangi mal grubundan yapıldığı, ödemelerin belgeleri ve ödenen primlerin kaynağı, ödemelerin edinilmiş mal veya kişisel mal sayılacağı hususunda önemlidir.

3. ÇALIŞMA GÜCÜNÜN KAYBI NEDENİYLE ÖDENEN TAZMİNATLAR  

Medeni Kanun’un 219. maddesine göre çalışma gücünün kaybı nedeniyle evlilik birliği süresince ödenen iş kazası veya trafik kazası gibi tazminatlar edinilmiş mal sayılacaktır.

4. KİŞİSEL MALLARIN GELİRLERİ

Kişisel malların gelirleri kapsamına her türlü ürün dahildir. Bunlar doğal ürün veya kira, faiz, ecrimisil gibi hukuki ürün de olabilir.

Kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mal sayılabilmesi için, rejim sırasında elde edilmiş ve aksi eşler tarafından kararlaştırılmamış olması gerekir.

5. EDİNİLMİŞ MALLARIN YERİNE GEÇEN İKAME DEĞERLER

Edinilmiş malların yerine geçen ikame değerler de edinilmiş maldır.

Bu kuralın tek istisnası ikame değerin eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya özelliği taşımasıdır.

Bu halde, edinilmiş malın yerine geçen ve eşlerden birinin kişisel kullanımına yarayan mal kanun gereği kişisel mal olmaktadır.

Böylece diğer eşin, ikame edilen ve kişisel mal sayılan mal için denkleştirme isteminde bulunması mümkündür.

6. EŞLERİN AHLAKİ GÖREVİ YERİNE GETİRMESİ, AİLENİN HUZURU, UYUMU, KARŞILIKLI GÜVENE DAYANARAK YAPTIĞI İŞLEMLE EDİNİLENLER

Yargıtay kararlarına göre[9], eşlerin ahlaki görevi yerine getirmesi, ailenin huzuru ve uyumu ya da karşılıklı güvene dayanarak yaptığı işlemler bağış olarak değerlendirilmemeli, tasfiye hesabına edinilmiş mal olarak alınmalıdır.[10]